په بلوچستان کې د افغان کډوالو د بېرته ستنېدو لړۍ په بېساري ډول تېزه شوې ده. د رسمي شمېرو له مخې، په تېرو ۲۴ ساعتونو کې له ۱۱ زرو او ۶۰۰ څخه زیات افغان کډوال په قانوني او باعزته ډول بېرته افغانستان ته ستانه شوي دي.
دا بهیر د پاکستان د حکومت د هغو اقداماتو برخه ده چې له مخې یې د ناقانونه مېشتو کسانو بېرته ستنېدل، د اسنادو تصدیق، او د ملي امنیت تأمین ته لومړیتوب ورکړل شوی دی. چارواکي وايي، دا عمل منظم او د نړیوالو اصولو له مخې روان دی.
احصایې او شمېرې
د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې (UNHCR) او د نړیوالو کډوالو سازمان (IOM) د راپورونو له مخې، له اکتوبر ۲۰۲۳ راهیسې تر اوسه له پاکستانه له ۱.۵ میلیونه څخه زیات افغان وګړي بېرته افغانستان ته تللي دي، چې پکې د بلوچستان برخه خورا مهمه ده.
په بلوچستان کې د راجستر شوو افغان کډوالو شمېر شاوخوا ۳ لکه او ۱۳ زره و، خو اوس دا شمېر په چټکۍ سره کمېږي. د ایالتي چارواکو په وینا، یوازې په تېرو ۳۰ ورځو کې له ۴۰ زرو څخه زیات افغان کډوال د بلوچستان له لارې بېرته تللي دي، چې دا د ټول هېواد د بېرته ستنېدو ۲۵ سلنه برخه جوړوي.
ټولې شمېرو ته په کتو، له پاکستانه تر اوسه له ۱.۶۹ میلیونه څخه زیات افغانان بېرته ستانه شوي دي، چې پکې د بلوچستان برخه شاوخوا ۳ لکه او ۵۰ زره ده — د ایالت د افغان نفوس ۱۱ سلنه.
کډوال له کومو سیمو ستنېږي؟
د کوټې د ختیځ بای پاس افغان بستی، بلیلي، چغتای، او پښین هغه سیمې دي چې زرګونه افغان کورنۍ یې پرېښې او افغانستان ته روانې شوې دي.
د کوټې مرستیال کمېشنر مهرالله بادېني وايي:
“د افغان کډوالو بېرته ستنېدل رضاکارانه او قانوني دي، خو د امنیتي او اقتصادي ستونزو له امله یې سرعت زیات شوی. هغه کورنۍ چې له ۳۵ – ۴۰ کلونو راهیسې دلته اوسېدلې، اوس خپل کورونه په ټیټه بیه پلوري، چې دا د سیمهییز اقتصاد پر وضعیت هم اغېز کوي.”
د کیمپونو تړل او حکومتي اقدامات
د UNHCR د راپور له مخې، په بلوچستان کې ۱۶ افغان کیمپونه تړل شوي، چې کوټه، لورالایي او قلعۀ سیف الله پکې شامل دي. د بلوچستان حکومت ۴۹ هولډنګ سنټرونه جوړ کړي، چې درې یې د کوټې، چغتای او پښین په سیمو کې د کډوالو د اسنادو د څېړنې لپاره کارېږي.
د فدرالي داخله وزارت په وینا، د بېرته ستنېدو عمل په درې پړاوونو کې ترسره کېږي:
- غیر اسنادي افغانان،
- د ACC کارډ لرونکي،
- د PoR کارډ لرونکي.
د نومبر ۲۰۲۵ تر پایه د ایالت ټول ۵۴ کډوال کمپونه تړل شوي او زرګونه کورنۍ یې اغېزمنې کړې دي.
انساني اړخ او نړیواله مرستې
د افغان کډوالو بېرته ستنېدل د بلوچستان اقتصاد او ټولنیز جوړښت ته سخت تاوان اړولی دی. افغانانو دلته دوکانونه، استوګنیز ځایونه او وړې سوداګرۍ درلودې.
د UNHCR د معلوماتو له مخې، شاوخوا ۷۰ سلنه بېرته تلونکي کسان ښځې او ماشومان دي، چې افغانستان ته په رسېدو له بېکارۍ، بېوزلۍ او د طالبانو د قوانینو له محدودیتونو سره مخ کېږي.
د IOM د ۲۰۲۵ کال د اپرېل – مې سروې ښيي چې له پاکستانه بېرته تلونکو ۱۰۹ زرو کسانو کې ۴۰ سلنه د بلوچستان اوسېدونکي وو، چې د سرحد په سیمه کې د خوړو، روغتیا او استوګنې له سختو ستونزو سره مخ دي.
اقتصادي اغېزې او حکومتي دریځ
ځايي سوداګر وايي چې د افغانانو له تلو سره بازارونه تش شوي او زرګونه دندې له منځه تللي دي.
حکومتي چارواکي بیا وایي چې دا ګام د ملي امنیت او د سرچینو د خوندي کولو لپاره اړین دی، او ټول بهیر په باعزته ډول ترسره کېږي.
د کورنیو چارو وزیر ویلي:
“تر ۲۰۲۵ کال پایه به ټول ناقانونه کډوال بېرته واستول شي، او د بلوچستان برخه به له ۲۰ سلنې زیاته وي.”
د UNHCR له خوا د ۲۰۲۵ کال لپاره ۲.۴ میلیارده ډالره مرسته غوښتل شوې، څو بېرته تلونکو افغانانو ته د بیا میشتېدو امکانات برابر شي.
بلوچستان د افغان کډوالو د بېرته ستنېدو په دې بهیر کې مرکزي رول لوبوي، چې د ایالت اقتصادي، ټولنیز او امنیتي حالت یې په ژوره توګه بدل کړی دی.
