پوهان وايي د ګرمۍ موسم شروع کېدو سره سم د ميليريا ناروغي بيا په زياتېدو ده۔ د پبلک هلت ماهر ډاکټر جلال الدين وويل د ميليريا په زياتېدو کې د موسيمي بدلون لوي اثر دې۔ نوموړې په وېنا کله نه چې په پاکستان کې د تودوهې کچه سېوا شوې او سېلابونه زيات شوي نو ورسره د ميليريا بيماري هم زيات شوې ده۔
“وړاندې به د ميليريا بيماري څه څو مخصوصو مياشتو کې وه، خو اوس د موسمي بدلون د وجې دوي ته ټول کال د ميليريا کېسونه رپورټ کيږي”
WHO رپورټ
روغتیا نړیوال سازمان (WHO) او د پاکستان د ملي روغتیا خدماتو وزارت خبرداری ورکوي چې د موسمي بدلون په هیواد کې د مليریا اغیزې نور هم خرابوي، په داسې حال کې چې هر کال له ۲ ملیونو څخه زیاتې پیښې رپورټ شوي دي. او پاکستان له ټولو اړوندو خواوو غواړي چې په سمدستي توګه هڅې تیزې کړي ترڅو د هیواد او سیمې لپاره د مخ پر زیاتیدونکي خطر مخه ونیول شي
د موسمي بدلون څه اثرات دي
“د صحت نړيوالې ادارې ترمخه مليریا یوه لویه نړیواله ستونزه ده، او موږ په خپله سترګو وینو چې د موسمي بدلون څنګه زموږ په هیواد کې د خطر او پیښو شمیر زیاتوي. د ننګونو سره سره، پاکستان په مکمه توګه ژمن دی چې دا ناروغي له منځه یوسي. دا یوازې یوه روغتیایي اړتیا نه ده – دا د هر ملت لپاره په صحتمند، عادلانه، خوندي او سوکاله راتلونکي کې پانګونه ده،” د پاکستان د فېډرالي روغتیا وزیر سید مصطفی کمال ډبيلو اېچ او ته وویلي.
ډبليو اېچ او د “بیا پانګونه، بیا تصور، بیا روښانه کول” نړیوالې موضوع لاندې،
له ټولو اړوندو خواوو غواړي چې د مليریا د ختمولو لپاره لوی فشار ته یوځای شي او د پاکستان ملاتړ وکړي ترڅو د سرچینو د کمښت له امله ځواب ویونکي کمزوری نه شي.
پاکستان کې څه صورتحال دې؟
په ۲۰۲۲ کال کې په پاکستان کې تباه کونکو سېلابونو له ۲۰۲۲ څخه تر ۲۰۲۴ پورې په دریو کلونو کې ۶.۶ ملیونه اضافي پیښې رامنځته کړې – په ۲۰۲۳ کې یې ۲.۷ ملیونه پیښو ته لوړه کچه وه، په داسې حال کې چې په ۲۰۲۱ کې ۳۹۹,۰۹۷ پیښې ثبت شوې وې. په پایله کې، د WHO ختیځ مدیترانې سیمې په ۲۰۲۳ کال کې د ملاریا بار په پراخه کچه زیات شو، چې اټکلي ۱۰.۲ ملیونه پیښې ثبت شوې، چې دا د ۲۰۱۵ کال په پرتله ۱۳۷٪ زیاتوالی دی.
د ننګونو سره سره، په تیرو لسو کلونو کې د مخنیوي او درملنې په برخه کې د پام وړ پرمختګ شوی دی. د د ډبليو اېچ او په ملتیا – او د HIV، توبرکلوز (TB) او مليریا د له منځه وړلو لپاره د ايي اېم اېف له مالي ملاتړ سره – په ۲۰۲۴ کال کې پاکستان له ۱۱.۴ ملیونو څخه زیات مشکوک مليریا ناروغان معاینه کړل او ۲ ملیونه تایید شوي مليریا ناروغانو ته یې درملنه ورکړه. سربیره پر دې، په هیواد کې د ملاریا لوړ بار لرونکو ۲۲ ولسوالیو کې ۷.۸ ملیونه د حشراتو ضد جالۍ ویشل شوې، چې له امله یې د پیښو شمیر له ۲۰۲۳ کال د ۲.۷ ملیونو څخه په ۲۰۲۴ کال کې ۲ ملیونو ته راټیټ شو.