په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستان څخه د امریکا د پوځ وتل یوه ډېره لویه تاریخي پېښه وه. خو له بده مرغه دې کار نه یوازې په افغانستان بلکې په ګاونډي پاکستان کې هم بې ثباتي او نا امني پېدا کړه. د امریکا لخوا جوړ شوي نظامي وسایل چې هلته پاتې شول. تر ټولو خطرناکه پایله ده چې اوس په پاکستان کې ترهګرۍ ته لمن وهي او ناامني زیاتوي. د امریکا وسلې لکه اېم ۱۶ او اېم ۴ رافلونه د شپې لیدو وسایل او نورې پرمختللې تجهیزات د ترهګرو ډلو لاس ته ورغلي. چې په سیمه کې یې امنیتي وضعیت نور هم خراب کړی دی.
له وتلو وروسته کله چې طالبانو په افغانستان کې په چټکۍ سره واک ونیو. سیمه ییزو قوماندانانو او جنګسالارانو ته یې لاره هواره کړه چې د امریکا لخوا ورکړل شوي وسلې په پراخه کچه وپلوري. دې حالت د نظامي وسایلو تور بازار ډېر پیاوړی کړو. چې ډېری دا وسلې د تحریک طالبان پاکستان (TTP) په څېر ترهګرو ډلو لاس ته ورغلي. دا ترهګرې ډلې چې پخوا د پرمختللو وسلو نشتوالي له امله محدودې وې. اوس د دې نوې وسلو او تجهیزاتو په راتلو سره ځانونه پیاوړي ګڼي. چې له امله یې په پاکستان کې تاوتریخوالی زیات شوی دی.
دا موضوع ډېره خواشینوونکې ده. معلومه شوه چې د امریکا د وتلو پر مهال شاوخوا ۷ میلیارده ډالره نظامي تجهیزات پرېښودل شوي وو. که څه هم پخواني ولسمشر ډونلډ ټرمپ ویلي چې دوی به دا وسلې بېرته ترلاسه کړي. خو تر اوسه یې د راټولولو لپاره هیڅ کومه حل لاره نه ده عملي شوې. پرځای یې دا وسلې په افغانستان کې پاتې دي او د طالبانو او نورو ترهګرو لخوا د ګډوډۍ رامنځته کولو لپاره کارول کېږي. نه یوازې په افغانستان بلکې په پاکستان کې هم. هغه وسلې چې اوس په تور بازار کې شته، یاغیانو ته یې وړتیا ورکړې چې په ډېر دقت بریدونه وکړي. چې له امله یې د پاکستاني امنیتي ځواکونو لپاره ورسره مقابله کول نور هم ستونزمن شوي دي.
د ملګرو ملتونو راپورونو هم دا ډارونکې خبره تایید کړې چې وسله والې ډلې د TTP په ګډون د امریکا هغه جوړې کړې وسلې ترلاسه کوي چې په افغانستان کې پرېښودل شوې وې. د دې راپورونو له مخې دا وسلې په خاص توګه اېم ۱۶ رافل او د شپې لیدو وسایل، د دې افراطي ډلو عملیاتي وړتیا ډېره لوړه کړې. چې اوس کولی شي په ډېرې وژنې سره پر پاکستاني امنیتي ځواکونو او ملکي وګړو بریدونه وکړي. څومره چې دا وسلې زیاتېږي نو په هماغه اندازه د تاوتریخوالي کچه لوړېږي. او اوس د پاکستان ثبات په خطر کې دی.
په سیمه کې د امریکایي نظامي تجهیزاتو زیاتوالي په پاکستان کې امنیتي وضعیت نور هم خراب کړی دی. په دې وسلو تور تجارت زیات شوی او نه یوازې ترهګر، بلکې عام خلک هم د ناامنه چاپیریال له امله په اسانۍ سره وسلې ترلاسه کوي. دا حقیقت چې داسې وژونکي تجهیزات په اسانۍ سره لاسته راځي، جدي پوښتنې راپورته کوي چې په اوږد مهال کې به سیمه تر کومه بریده باثباته وي. تر څو چې په دې باندې کنټرول نه وي راغلی. دا حالت به د حل کېدو نه وي. چې په پاکستان کې به د امنیتي چوکاټ بې ثباتي نوره هم زیاته کړي.
د امریکا پاتې وسلو د خطرونو په اړه راپورونه نوي نه دي او اندېښنې یې بې بنیاده نه دي. که څه هم طالبان دا خبره نه مني، خو حقیقت بې له شکه دا دی: هغه وسلې چې باید د افغان ځواکونو لاس ته ورغلې وای نو اوس د تاوتریخوالي کوونکو افراطیانو په واک کې دي چې په سیمه کې ویره او تباهي خپروي. د دې وسلو زیات شتون د پاکستاني چارواکو او همدارنګه د ځايي خلکو لپاره یو له تر ټولو لوی ګواښونو څخه ګرځېدلی. چې په دوامداره توګه د وسله والو بریدونو سره مخ دي.
د ۲۰۲۵ کال په می میاشت کې پاکستاني چارواکو په هېواد کې د فعالو وسله والو ډلو لخوا د امریکا لخوا ورکړل شوې وسلې ونیولې. چې وروسته تایید شوه چې دا وسلې امریکا افغان ځواکونو ته ورکړې وې. دا موندنه د وسلو د خپرېدو او پر ملکي وګړو او امنیتي پرسونل باندې په بریدونو کې د دوی د احتمالي کارولو له امله د اندېښنې وړ وه. د رافلونو ترڅنګ، پرمختللي د شپې لیدو وسایل هم وو چې په تور بازار کې په ډېرې کمې بیې پلورل کېدل. چې دا بیا د دې پرمختللو نظامي تجهیزاتو د لوړې عرضې شاهدي ورکوي. پاکستاني وسلو پلورونکي راز محمد وویل چې د شپې لیدو وسایل چې ۲۰۰۰ ډالر لګښت یې لرلو او د طالبانو د واکمنۍ وروسته په ۳۰۰ ډالرو پلورل کېدل. چې د تور بازار چټک پراخېدو ته یې لاره هواره کړه.
دا په هیواد کې د جنګیالي ډلو لخوا کارول شوي وسلې چې وروسته تایید شوې چې امریکا د افغان ځواکونو ته ورکړې وې. دا موندنه د اندیښنې وړ وه ځکه چې د دې وسلو د خپریدو او د پاکستاني ملکي وګړو او امنیتي چارواکو په وړاندې په بریدونو کې د دوی د احتمالي کارولو له امله. د ټوپکونو تر څنګ پرمختللي د شپې لیدلو وسایل هم وو چې په تور بازار کې په ډیره کمه بیه پلورل کیدل چې دا بیا د دې پرمختللي پوځي تجهیزاتو لوړې عرضې ته ګواهي ورکوي. پاکستاني وسلو پلورونکي راز محمد څرګنده کړه چې د شپې لیدلو تجهیزات، چې $۲۰۰۰ ډالر قیمت یې لرلو. د طالبانو د واک ترلاسه کولو وروسته د $۳۰۰ ډالرو څخه په کم قیمت پلورل کیدل. چې د تور بازار د چټک پراختیا لامل شو.
د مارچ په ۱۱ د بلوچ جنګیالیو لخوا د ریل ګاډي برید د وروستیو میاشتو یو له ترټولو ډیر خطرناکو پیښو څخه و. د پاکستان چارواکو درې امریکایي ټوپکونه تعقیب کړل چې په برید کې استعمال شوي و. چې دوه یې دوی تایید کړل چې افغان ځواکونو لخوا چمتو شوي وو. دا حقیقت چې په دې برید کې څو کسان مړه او ډیری ټپیان شول یو حیرانوونکی یادونه ده چې څنګه امریکایي وسلې په سرحدي بغاوتونو کې کارول کیږي چې د پاکستان په امنیت مستقیم اغیز لري. نه یوازې د طالبانو واک ترلاسه کول په هیواد کې بې ثباتۍ کې مرسته کړې. بلکې دا یې یو ښه پلیټ فارم هم چمتو کړی چیرې چې وسلې خپریدو ته دوام ورکوي، چې د سیمې سولې ته دوامداره ګواښ رامنځته کوي.
حالات د افسوس وړ دي، او نړیواله ټولنه بیړنۍ او بنسټیزو ګامونو ته سخته اړتیا لري ترڅو وسلې جنګیالیو او مجرمینو ته د رسیدو مخه ونیسي. که څه هم متحده ایالات د پریښودل شویو وسلو په اړه تر یوې اندازې ملامت دی. خو نړیواله ټولنه باید همکاري وکړي ترڅو د داسې وسلو د لا زیات خپریدو مخه ونیسي. د سیمو همکاري د جنګیالیو ډلو په وړاندې په مبارزه کې اړینه ده چې د تور بازار څخه پوځي تجهیزات ترلاسه کوي ترڅو د بشریت په وړاندې د خپلو تاوتریخوالي اعمالو ته دوام ورکړي.
پاکستان هم په خپل وار سره باید د داسې ګواښونو د مخنیوي لپاره خپل اقدامات نور هم پیاوړي کړي او نړیواله ټولنه وهڅوي چې په سیمه کې د وسلو د خپریدو په بهیر کې مداخله وکړي. د ترهګرۍ او بې ثباتۍ په وړاندې جګړه یو ګډ مسؤلیت دی چې نړۍ به یې د امریکا د پوځي وتلو او پاتې شویو وسلو د جدي پایلو په پېژندلو کې لیواله وي.
د امریکا له افغانستان څخه وتلو په ناغوښتلې توګه په پاکستان کې ترهګرۍ او بې ثباتۍ کې هم مرسته وکړه. پریښودل شویو وسلو بغاوت کونکي پیاوړي کړي. تور بازار یې فعال کړی او امنیتي حالت یې نور هم بې ثباته کړی دی. د زیاتېدونکې څپې په مخ کې چې پاکستان ورسره مبارزه کوي، نړیواله ټولنه باید د وضعیت جديت درک کړي او د دې د نور پرمختګ څخه د مخنیوي لپاره پرېکنده اقدام وکړي.
د لیکوال په اړه:
ډاکټر احمد خان یو خپلواک څېړونکی دی چې په اسلام آباد، پاکستان کې مېشت دی. دی د سیمهییز امنیت، ترهګرۍ، او د افراطیت پر ضد کار کولو سره علاقه لري. د ده څېړنه په سویلي اسیا او منځني ختیځ کې د جنګیالیتوب، سخت دریځۍ، او د ترهګرۍ ضد تګلارو پر اساس ده. دی د څېړنیزو مرکزونو او نړیوالو سازمانونو سره کار کوي او په منظمه توګه څېړنې خپروي او په پالیسۍ بحثونو کې برخه اخلي.
