در تازه‌ترین اقدام محدودکننده، وزارت تحصیلات عالی حکومت طالبان در آغاز ماه سنبله سال روان، با صدور دو مکتوب رسمی به دانشگاه‌های دولتی و خصوصی کشور، تدریس شماری از مضامین، مواد درسی و منابع علمی را به‌گونه‌ی کامل ممنوع اعلام کرد. این اقدام، موجی از نگرانی و واکنش در میان استادان، دانشجویان و نهادهای مدافع آزادی‌های علمی و فرهنگی برانگیخته است.
بر اساس کاپی این مکتوب‌ها که به بی‌بی‌سی رسیده، تدریس ۱۸ مضمون و منبع درسی به دلیل آنچه “مغایرت با اصول شرعی و سیاست نظام” خوانده شده، ممنوع اعلام گردیده است. از جمله محدودیت‌های تازه، منع کامل تدریس آثار نویسندگان زن و کتاب‌های چاپ ایران و آثار نویسندگان ایرانی نیز شامل است.
در یکی از این مکتوب‌ها، ضیاالرحمن اریوبی، معاون علمی وزارت تحصیلات عالی طالبان، خطاب به ریاست نهادهای تحصیلات عالی نگاشته که شماری از مضامین به‌جا مانده از نظام پیشین تاکنون از منظر شرعی و سیاسی مورد بازبینی قرار نگرفته‌اند. به گفته وی، پس از ارزیابی‌های انجام‌شده از سوی “عالمان و متخصصین شرعی”، ۱۸ عنوان مضمون و منبع درسی مغایر با شریعت و سیاست‌های حاکم شناخته شده‌اند و به همین دلیل، تدریس آن‌ها از نصاب تحصیلی کشور خارج می‌گردد.
این مکتوب توسط اریوبی با لقب “شیخ‌الحدیث” امضا شده است، که نشان‌دهنده‌ی تأکید طالبان بر دیدگاه‌های مذهبی خاص در تنظیم و کنترل محتوای درسی می‌باشد.
در میان مضامین حذف‌شده، دروس مربوط به فلسفه، جامعه‌شناسی، حقوق بشر، مطالعات جنسیتی، علوم سیاسی مدرن، تاریخ معاصر، و آثار فکری نویسندگان زن، به‌ویژه آن‌هایی که به تبیین حقوق زنان و نقد ساختارهای مردسالارانه پرداخته‌اند، قرار دارند. تدریس کتاب‌های ایرانی نیز، به دلیل “تأثیرگذاری فرهنگی و مغایرت با برداشت‌های فقهی مورد قبول طالبان”، به‌طور کلی ممنوع شده است.
استادان دانشگاه که نخواستند نام‌شان فاش شود، این اقدام طالبان را ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به آزادی آکادمیک، توسعه فکری و استقلال نهادهای تحصیلات عالی عنوان کرده‌اند. برخی دانشجویان، به‌ویژه دختران، با نگرانی از بسته‌شدن بیشتر فضای آموزشی، آن را بخشی از سیاست‌های سیستماتیک حذف زنان و تفکر مستقل از فضاهای عمومی کشور دانسته‌اند.
نهادهای بین‌المللی و مدافع آزادی‌های آموزشی نیز این تصمیم طالبان را نقض صریح حق آموزش و دسترسی آزاد به دانش قلمداد کرده‌اند. سازمان ملل و نهادهای فرهنگی وابسته به آن هنوز واکنش رسمی نداده‌اند، اما تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند که این محدودیت‌ها منجر به افزایش انزوای علمی افغانستان و گسست بیشتر از جامعه جهانی خواهد شد.
تصمیم تازه حکومت طالبان مبنی بر حذف مضامین علمی، به‌ویژه آثار نویسندگان زن و ایرانی، بخشی از روند مستمر حذف تنوع فکری و علمی از نهادهای تحصیلات عالی افغانستان است. در حالی که جهان بر اهمیت آموزش و توسعه علمی تأکید می‌ورزد، دانشگاه‌های افغانستان، تحت حکومت طالبان، با سرعت به سوی انجماد فکری، سانسور علمی و حذف صداهای متفاوت سوق داده می‌شوند.
