خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در ماه آگست سال ۲۰۲۱ یک رویداد تاریخی مهم در تاریخ منطقه به‌شمار می‌رود. اما، متأسفانه این اقدام باعث به‌وجود آمدن زنجیره‌ای از بی‌ثباتی نه تنها در افغانستان، بلکه در کشور همسایه یعنی پاکستان نیز شد. یکی از نگران‌کننده‌ترین پیامدهای این خروج، باقی‌ماندن تجهیزات نظامی ساخت ایالات متحده است که اکنون به دست گروه‌های تروریستی افتاده و به تشدید ناامنی و بی‌ثباتی در پاکستان کمک کرده‌است.

سلاح‌هایی مانند تفنگ‌های M16 و M4، وسایل دید در شب، و سایر تجهیزات پیشرفته‌ای که توسط نیروهای امریکایی باقی‌مانده‌اند، اکنون در اختیار گروه‌های افراطی قرار گرفته و وضعیت امنیتی در منطقه که از پیش ناپایدار بود را بدتر ساخته است.

با تسلط سریع طالبان بر افغانستان پس از خروج نیروهای امریکایی، فرماندهان محلی و جنگ‌سالاران توانستند یک شبکه گستردهٔ فروش اسلحه‌ای را که از ایالات متحده آمده بود، حفظ و گسترش دهند. چنین وضعیتی به رشد بازار سیاه تجهیزات نظامی انجامیده است که بیشتر این تجهیزات به دست گروه‌های تروریستی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) رسیده‌اند. این گروه‌های تروریستی که قبلاً به دلیل نداشتن سلاح‌های پیشرفته محدود بودند، اکنون با دستیابی به این تجهیزات مدرن، حملات خشونت‌بارتر و سازمان‌یافته‌تری را انجام می‌دهند.

اندازهٔ این مشکل واقعاً نگران‌کننده است. گزارش شده‌است که حدود ۷ میلیارد دالر تجهیزات نظامی توسط ایالات متحده هنگام خروج در افغانستان رها شده‌است. اگرچه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، گفته بود که این سلاح‌ها بازپس‌گیری خواهند شد، اما تاکنون هیچ اقدام مؤثری برای این کار صورت نگرفته است. در عوض، این سلاح‌ها در افغانستان باقی مانده‌اند و اکنون توسط طالبان و سایر گروه‌های تروریستی برای ایجاد هرج‌ومرج و ناامنی نه تنها در افغانستان، بلکه در پاکستان نیز استفاده می‌شوند.

گزارش‌های سازمان ملل نیز این نگرانی را تأیید کرده‌اند که گروه‌های تروریستی، از جمله TTP، به سلاح‌های ساخت ایالات متحده که در افغانستان رها شده‌اند، دسترسی یافته‌اند. به‌ویژه تفنگ‌های M16 و وسایل دید در شب توانایی عملیاتی این گروه‌های افراطی را به طور قابل توجهی افزایش داده‌اند، به‌طوری‌که اکنون آن‌ها می‌توانند با دقت و کشنده‌گی بیشتری به نیروهای امنیتی و غیرنظامیان پاکستانی حمله کنند. با گسترش استفاده از این سلاح‌ها، شدت و دامنهٔ خشونت نیز بیشتر شده و ثبات پاکستان را به‌شدت تهدید می‌کند.

افزایش موجودیت تجهیزات نظامی امریکایی در منطقه، وضعیت امنیتی پاکستان را وخیم‌تر ساخته است. تجارت غیرقانونی این سلاح‌ها افزایش یافته است، و اکنون نه تنها گروه‌های تروریستی، بلکه حتی افراد عادی نیز در پی دسترسی به سلاح‌اند تا در فضای ناامن از خود دفاع کنند. در دسترس بودن چنین تجهیزات کشنده‌ای، سؤالات جدی را دربارهٔ آیندهٔ ثبات منطقه مطرح می‌کند. این وضعیت اگر کنترل نشود، به بی‌ثباتی بیشتر منجر خواهد شد.

نگرانی‌ها در مورد خطرات ناشی از سلاح‌های باقی‌مانده از ایالات متحده جدید نیستند، و این نگرانی‌ها بی‌اساس نبوده‌اند. هرچند طالبان ادعا می‌کند که این سلاح‌ها در دست‌شان نیست، اما واقعیت غیرقابل انکار این است که تجهیزاتی که قرار بود در اختیار نیروهای افغان قرار گیرد، اکنون به دست افراط‌گرایانی افتاده‌اند که ترور و ویرانی را در منطقه گسترش داده‌اند. افزایش دسترسی به این سلاح‌ها یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای مقامات پاکستانی و جمعیت غیرنظامی است که به طور مداوم در معرض حملات شبه‌نظامیان قرار دارند.

در ماه می سال ۲۰۲۵، مقامات پاکستانی سلاح‌های ساخت ایالات متحده را از گروه‌های شورشی در کشور ضبط کردند که بعداً تأیید شد این سلاح‌ها قبلاً توسط ایالات متحده به نیروهای افغان تحویل داده شده بودند. این موضوع نگرانی‌های جدی را دربارهٔ گسترش این سلاح‌ها و کاربرد آن‌ها در حملات علیه غیرنظامیان و نیروهای امنیتی پاکستان به‌وجود آورده است. افزون بر تفنگ‌ها، وسایل پیشرفته‌ای چون دید در شب نیز در بازار سیاه با قیمت‌های پایین به فروش می‌رسند. تاجر اسلحهٔ پاکستانی، راز محمد، افشا کرد که وسایل دید در شب که قیمت آن‌ها تا ۲۰۰۰ دالر می‌رسید، پس از تسلط طالبان به قیمت کمتر از ۳۰۰ دالر فروخته می‌شد و همین موضوع باعث گسترش سریع بازار سیاه شد.

حمله بر قطار در تاریخ ۱۱ مارچ توسط شورشیان بلوچ یکی از نگران‌کننده‌ترین رویدادهای اخیر بود. مقامات پاکستانی سه تفنگ امریکایی را که در این حمله استفاده شده بودند، ردیابی کردند، که دو تای آن‌ها قبلاً به نیروهای افغان داده شده بودند. در این حمله چندین نفر کشته و تعداد زیادی زخمی شدند. این رویداد یادآور تلخی از نحوهٔ استفاده از سلاح‌های امریکایی در شورش‌های فرامرزی است که مستقیماً بر امنیت پاکستان تأثیر گذاشته‌اند. تسلط طالبان نه تنها به بی‌ثباتی داخلی انجامیده، بلکه بستری را فراهم کرده که در آن تسلیحات به‌طور پیوسته گسترش می‌یابند و تهدیدی دایمی برای صلح در منطقه به‌شمار می‌روند.

این وضعیت تأسف‌بار است، و جامعه جهانی نیاز مبرم دارد که اقدامات فوری و جدی برای جلوگیری از انتقال سلاح به دست شورشیان و جنایت‌کاران انجام دهد. گرچه ایالات متحده تا حدودی در قبال سلاح‌های باقی‌مانده مسئول است، اما جامعه جهانی باید به‌طور مشترک همکاری کند تا از گسترش بیشتر این سلاح‌ها جلوگیری نماید. همکاری منطقه‌ای نیز نقش کلیدی در مبارزه با گروه‌های افراطی دارد که از بازار سیاه برای تهیه تجهیزات نظامی استفاده می‌کنند تا اهداف خشونت‌آمیز خود را عملی سازند.

پاکستان نیز باید تلاش‌های خود را برای مهار این تهدیدها بیشتر سازد و جامعه جهانی را برای مداخله در روند جلوگیری از گسترش سلاح‌ها در منطقه ترغیب کند. جنگ با تروریزم و بی‌ثباتی یک مسئولیت مشترک است و جهان باید پیامدهای جدی خروج نظامی امریکا و سلاح‌های باقی‌مانده را درک کند.

خلاصه:

خروج ایالات متحده از افغانستان، به‌گونه‌ای ناخواسته به گسترش تروریزم و بی‌ثباتی در پاکستان کمک کرده است. سلاح‌های رهاشده باعث تقویت شورشیان، رونق بازار سیاه، و وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی شده‌اند. در حالی‌که پاکستان با موج رو‌به‌افزای تروریزم روبه‌رو است، جامعه جهانی باید جدیت اوضاع را درک کرده و برای جلوگیری از وخامت بیشتر آن، اقدامات قاطع اتخاذ کند.

درباره نویسنده:

دکتر احمد خان، پژوهشگر مستقل مقیم اسلام‌آباد پاکستان است که در حوزه امنیت منطقه‌ای، تروریزم و مبارزه با افراط‌گرایی تحقیق می‌کند. او روی مسایل مرتبط با افراط‌گرایی، رادیکالیزم و پالیسی‌های ضد تروریزم در آسیای جنوبی و خاورمیانه تمرکز دارد. وی با اندیشکده‌ها و سازمان‌های بین‌المللی همکاری داشته و به‌طور منظم در مباحث پالیسی و تحقیقاتی مشارکت می‌کند.